1. Kimler kök hücre bağışında bulunabilir?1
Kök hücre bağışı için 18-50 yaşlarında ve sağlıklı birey olma koşulu aranmaktadır. Hepatit B, hepatit C ve sifiliz hastalığı geçirmemiş olan, kronik hastalığı bulunmayan, kanser, HIV (AIDS) tanısı almamış olan kişiler kök hücre bağışında bulunabilir1.
2. Nerede kök hücre bağışında bulunabilirim?1
Size en yakın Gönüllü Verici Merkezi ve Sabit Kan Alma Merkezleri’nde kök hücre bağışı ile ilgili bilgilendirme alabilir ve kök hücre bağışında bulunabilirsiniz1.
3. Kimliğimi bildirmem zorunlu mu?1
Bağışçılar kök hücre bağışı işlemi öncesinde isim-soy isim, doğum tarihi (gün/ay/yıl), TC kimlik numarasını içeren nüfus cüzdanı ve kalıcı adres bilgilerini vererek kendilerini tanıtmalıdır. Kimlik ibrazı yasal zorunluluktur1.
4. Bilgilendirme ve onam formundaki doldurulması gereken alanları doldurmak zorunda mıyım?1
Kişi kök hücre bağışı için başvurduğunda ilgili formlardaki kişisel ve sağlıkla ilgili soruları eksiksiz cevaplandırarak ve bu formu imzalayarak onaylamak zorundadır. İstenen bilgilerin, özellikle adres ve iletişim bilgilerinin eksiksiz doldurulması, bir hasta ile uyum olması durumunda bağışçı ile iletişime geçme aşamasında önem arz etmektedir. Kök hücre bağışçı adayı olduktan sonra adres veya iletişim bilgilerinizin değişmesi halinde ilerleyen süreçte size ulaşabilmesi için Türk Kızılayı’na başvurarak bilgilerinizi güncellemeniz gerekmektedir1.
5. Kan verildiğinde kök hücre bağışında bulunmuş olunuyor mu?1
Kök hücre bağışçı adaylarından bulaşıcı hastalıkların değerlendirilmesi, kan grubunun belirlenmesi, doku tiplemesi yapılabilmesi için 3 tüp numune kan alınmaktadır. Uygun adayların doku tipleme numunesi T.C. Sağlık Bakanlığı’na ait Doku Tipleme Laboratuvarı’na teslim edilmektedir. Doku tipleme sonuçları Kemik İliği Bankası veri tabanına aktarılmaktadır. Bir hasta ve bağışçı adayı arasında uyum tespit edildiğinde Türk Kızılayı sizinle tekrar iletişime geçecek ve yaptığınız bağışla ilgili onayınız istenecektir. Bu aşamadan sonra kök hücre bağışı ile ilgili süreç başlamış olacaktır. Yani ilk aşamada verilen kan, kök hücre için değil gerekli testlerin yapılabilmesi içindir1.
6. Kök hücre toplamada hangi yöntemler kullanılıyor ve en çok hangisi tercih ediliyor?1
Periferik kök hücre toplama ve kemik iliği bağışı yöntemi olmak üzere iki yöntem uygulanmaktadır. Yöntem ile ilgili bağışçı adayının tercihi ön planda tutulmaktadır. Bazı durumlarda hastanın ve bağışçı adayının sağlık durumu göz önünde bulundurularak nakil merkezi tarafından hangi yöntemin seçileceğine karar verilebilmektedir. En çok tercih edilen yöntem Periferik kök hücre toplama yöntemidir1.
7. Periferik kök hücre toplama yönteminin kemik iliği bağışı yönteminden ne farkı vardır?1
Periferik yöntemde, bağışçının hastaneye yatması gerekmemektedir, anesteziye ihtiyaç duyulmaz. Kemik iliği yönteminde aşılamaya ihtiyaç duyulmamaktadır ve tek seferde sayıca çok kök hücre elde edilmektedir1.
8. Kök hücre toplama işleminden sonra bağışçının kök hücreleri bitiyor mu?1
Kök hücreler devamlı olarak kendini yenileyebilme özelliğine sahip olduğu için bağış işleminden sonra bağışçının kök hücreleri belirli bir sürede tekrar eski sayısına ulaşacaktır1.
9. Bağış sonrasında görülen yan etkiler nelerdir?1
Periferik kök hücre bağışında, aşı uygulaması sonrasında kök hücre toplanmasının ardından; geçici halsizlik hissi, ateş, geçici grip benzeri belirtiler, genel vücut ağrıları; dalak bölgesinde dolgunluk hissi görülebilir.Kemik iliği bağışında, dikiş gerektiren bir kesi oluşmaz. Bağışçı, genellikle ertesi gün kan tetkikleri yapıldıktan sonra taburcu edilir. Ancak, kalça bölgesinde 1-2 gün sürebilen bir ağrı meydana gelebilir. Anesteziye bağlı olarak geçici boğaz ve baş ağrısı gözlenebilir1.
10. Bağış sonrasında görülen yan etkiler kalıcı mıdır?1
Kemik iliği toplama ve periferik kök hücre toplama işlemlerinde oluşabilecek yan etkiler düşük olasılıkla görülebilecek etkiler olup, 1-3 hafta içinde etkisini kaybeder1.
11. Periferik kök hücre toplama yönteminde uygulanacak olan 5 günlük aşı periyodunda bağışçının işinden izin almasına gerek var mıdır?1
Aşılama süreci aferez merkezlerinin bulunduğu yerlerde yapılmaktadır. Eğer yaşadığınız şehirden farklı bir şehirde bulunan aferez merkezinde işlemler yapılacaksa iş yerinizden T.C. Sağlık Bakanlığı aracılığı ile izin alınmaktadır1.
12. Bağışçının ilk bağışından sonra, başka bir hasta ile tekrar doku eşleşmesi olursa, tekrar bağışçı olabilmesi için ne kadar süre geçmeli?1
Kök hücre toplama işleminden sonra hücre sayısının yeterli miktara ulaşmasını beklemek açısından 3 aylık bir süre yeterlidir. TÜRKÖK Projesi kapsamında bir hastayla uyumunuz tespit edildiğinde ve sizden kök hücre toplama işlemi gerçekleştirildiğinde veri tabanında 1 yıl boyunca inaktif hale getirilmekte olup, tarama yapılmamaktadır. 1 yılın sonunda TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanından aksi bir talebiniz olmadıysa kaydınız otomatik olarak aktif hale getirilecektir1.
13. Kök hücre bağışında bulundum. Yurt dışındaki bir hasta ile eşleşme olasılığım var mı?1
04.05.2016 tarihi itibari ile TÜRKÖK Ulusal Kemik İliği Bankası’nın, Dünya Kemik İliği Bankası’na üyelik işlemleri tamamlanması ile yurt dışı hastalar için de eşleşme talepleri gelmeye başlamıştır1.
14. Yurt dışında bir hasta ile eşleşme olursa bağışçı yurt dışına gidecek mi?1
Bağışçının onay vermesi durumda kök hücre toplama işlemi ülkemizdeki uygun bir aferez merkezinde yapıldıktan sonra toplanan kök hücreler hastanın bulunduğu ülkeye gönderilecektir1.
15. Yurt dışında yaşıyorum, Türk Kızılayı’na bağışta bulunabilir miyim?1
İletişim bilgilerinize rahat ulaşılabilmesi açısından bulunduğunuz ülkedeki kemik iliği bankasına başvuru yapmanız daha doğru olacaktır. Türkiye olarak dünyadaki diğer Kemik İliği Bankaları’ndan da tarama yapabildiğimiz için sizin verilerinize uygun bir hasta eşleşmesi olduğunda sizinle iletişime geçilebilecektir1.
16. Bağışçıların verileri neden dünyadaki diğer kemik iliği bankaları ile paylaşılıyor?1
Dünyanın her yerinde kök hücreye ihtiyacı olan hasta sayısı oldukça fazladır. Buna karşılık bu hastalar için gerekli olan sağlıklı kök hücrelerin, hastaların dokusu ile uyuşma olasılığı çok düşüktür. Tüm bunlar düşünüldüğünde bu olasılığı arttırmanın tek yolu, milyonlarca bağışçının doku analizini içeren dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı bir havuzun oluşmasından geçmektedir. Halen ülkemizdeki hastalar için kemik iliği taraması bu havuzdan yapılmaktadır. Bu nedenle ülkemize ait veri tabanı dünyadaki bütün kemik iliği bankalarının verilerinin paylaşıldığı havuz ile paylaşılmaktadır1.
17. Daha önce kök hücre bağışında bulundum, tekrar Türk Kızılayı’na da bağışta bulunabilir miyim?1
Kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir defa örnek vermeniz yeterlidir. İkinci bir kayda gerek bulunmamaktadır1.
18. Kök hücre bağışı yaptım, geri dönüş olmadı. Tekrar numune vermeme gerek var mıdır? Ne yapabilirim?1
Türk Kızılayı'na kök hücre bağışçısı adayı olmak için bir kere numune vermiş olmanız yeterlidir. Türk Kızılayı'na vermiş olduğunuz numuneler kök hücre bağışı işlemi değildir, kök hücre bağışçısı adayı olmanızı sağlar. Kök hücre bağışçı adaylarına ait doku verileri TÜRKÖK Kemik İliği Bankası veri tabanında 55 yaşına kadar saklanmaktadır. Bir hasta ile uyumunuzun gerçekleşmesi durumunda sizinle iletişime geçilecektir. Uyum tespit edilmediği sürece tarafınıza geri dönüş yapılmayacaktır1.
19. Düzenli ilaç kullanıyorum. Kök hücre bağışlayabilir miyim?1
Kronik hastalığı olan ve bu yüzden düzenli ilaç kullanması gereken kişilerin doktor tarafından değerlendirilmesi gerekmektedir1.

Kaynak:

PP-UNP-TUR-0066 (Mayıs 2022)

Pfizer’in karşılıksız ve koşulsuz katkılarıyla.